Centralna izborna komisija (CIK) BiH namjerava da na idućim lokalnim izborima u oktobru isproba korištenje novih tehnologija u izbornom procesu, kroz četiri projekta, uz pomoć donatora.
To su tzv. autentifikacija birača i brzi prenos rezultata s biračkog mjesta do CIK, skeniranje glasačkih listića i automatsko prebrojavanje glasačkih listića, autentifikacija i identifikacija birača (putem integrisanog uređaja) i video nadzor procesa prebrojavanja glasačkih listića.
–Pri izboru lokalnih zajednica i biračkih mjesta na kojima će biti testirana nova tehnologija vodio se računa o zastupljenosti biračkih mjesta iz FBiH, RS i Brčko ditrikta, broju birača, lokaciji biračkog mjesta u osnovnoj izbornoj jedinici (kako bi se obuhvatila biračka mjesta koja se nalaze u gradskoj, međugradskoj i ruralnoj zoni) i da biračka mjesta ispunjavaju materijalno-tehničke uslove posebno uključujući pokrivenost internet signalom – navodi se u prvom izvještaju CIK BiH koji je dostavljen Parlamentarnoj skupštini BiH.
Prvi projekat
Pilot projekat autentifikacija birača i prenos rezultata planiran je na 165 biračkih mjesta u 10 osnovnih izbornih jedinica, i to: Stari Grad Sarajevo, Tešanj, Doboj, Bijeljina, Trebinje, Gradiška, Goražde, Ljubuški, Sanski Most i Zvornik. Ali, s obzirom na određene tehničke poteškoće u opštini Ljubuški, CIK je odlučila da se ovaj projekat realizuje u Domaljevcu-Šamcu. Osim toga CIK BiH se usaglasila da implementacija obuhvati i opštinu Srebrenica.
Ali, prilikom testiranja pojavili su se i prvi problemi, pa je zabilježen slučaj neuspjele autentifikacije birača iz razloga pucanja internet mreže.
Skeneri
Drugi projekat je javnosti poznatiji, a radi se o uvođenju optičkih skenera i automatskog prebrojavanja glasačkih listića. Ova tehnologija biće isprobana na relevantnom uzorku od 145 biračkih mjesta u šest osnovnih izbornih jedinica i to: Vogošća, Tuzla, Visoko, Stolac, Novi Grad i Prijedor.
Sljedeći projekat je biometrijska identifikacija i autentifikacija birača. Projekat će biti organizovan na biračkim mjestima u osnovnoj izbornoj jedinici Brčko distrikt BiH, a vrijednost projekta iznosi 400.000 evra ili oko 800.000 KM.
-Elektronski uređaj (EID) koji je korišten, prenosivi je uređaj s posebnim softverom koji ima „backend“ platformu s funkcijom za konfiguraciju podataka. Ovaj uređaj omogućava identitet birača, te pruža informaciju da li su birači glasali ili nisu. Prilikom korištenja uređaja otisci su uzimani kao dokaz glasanja. Skeniran je lični dokument, a na ekranu su pokazani podaci o biraču, a zatim je vršena verifikacija birača otiskom prsta i ispis potvrde identifikacije. Sistem je „oflajn“ (nije neophodan internet), a prikupljeni podaci se upoređuju, te se tužilaštva obavještavaju o eventualnim pokušajima višestrukog glasanja. U cilju zaštite ličnih podatka svi, ovi podaci se kriptuju, a sistem se ne povezuje s mrežom – objašnjava CIK u izvještaju.
Video nadzor
Posljednji planirani projekat je uvođenje video nadzora procesa prebrojavanja glasačkih listića na biračkim mjestima. Biće proveden u deset osnovnih izbornih jedinica: Zenica, Centar Sarajevo, Mostar, Livno, Banovići, Velika Kladuša, Srebrenica, Istočno Novo Sarajevo, Banjalka, Vlasenica i Petrovac. Video nadzor procesa prebrojavanja glasačkih listića bi nadzirao glasačke kutije i sam procesa brojanja u deset opština i Glavnom centru za brojanje CIK BiH u Sarajevu.
Podsjećamo, intervencijom Kristijana Šmita 26. marta 2024. donesene su sveobuhvatne izmjene i dopune Izbornog zakona BiH kojima je između ostalih omogućena upotreba izbornih tehnologija i provođenje pilot projekata testiranja izbornih tehnologija prije njihovog eventualnog uvođenja u izborni proces za opšte izbore 2026.
CIK potrebno čak 500 radnika!
Međutim, da bi se to desilo, CIK priznaje da je neophodna aktivna uloga svih učesnika u procesu i to Parlamentarne skupštine BiH koja bi trebala osigurati politički konsenzus oko uvođenja tehnologija te priprema potrebne izborne reforme kako bi se ostvarili preduslovi za provođenje procesa.
Potrebna je i podrška Savjeta ministara BiH i Ministarstva finansija i trezora BiH u cilju osiguranja novca, te institucija koje treba da pruže podršku iz oblasti sajber bezbjednosti.
-Najznačajniji problem u radu predstavlja nedostatak adekvatnog IT osoblja u Centralnoj izbornoj komisiji BiH, te dodatnog osoblja koje bi pružilo podršku realizaciji ovako zahtjevnog projekta (oko 500 osoba) – navodi CIK BiH.
