Izgradnja pruge Tuzla – Zvornik trajala je pet i po godina i koštala je oko 120 miliona dolara. Ovom željezničkom saobraćajnicom kompletirana je jedna od dvije nedostajuće karike “južne željezničke magistrale”. Njenu gradnju su, u dva navrata, prekidali svjetski ratovi.
Posljednja izgrađena željeznička pruga na tlu bivše Jugoslavije, od Tuzle do Zvornika, upravo ovih dana obilježava svoj značajan jubilej: 18. januara navršavava se dvadeset i pet godina otkako je ovom saobraćajnicom, dugom 45,3 kilometra, prošao prvi voz, koji je, iz sarajevskog TAS-a, otpremio prvu količinu putničkih automobila Golf za Njemačku.
Gradnju omeli svjetski ratovi
Ova pruga je imala svoju hudu sudbinu: njenu gradnju, u dva navrata, omeli su svjetski ratovi. Radove je prvo započinjala jedna carevina, a nastavila kraljevina. Na ulaznoj strani tunela Križevići kod Zvornika sačuvana je ploča od 1940. godine koja označava drugi neuspio pokušaj izgradnje ove željezničke saobraćajnice koja je starija od jednog vijeka.
Tek iz trećeg pokušaja dobijena je bitka za prugu Tuzla – Zvornik. Zapravo, krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina prošlog vijeka, graditelji i omladina iz nekadašnje SFRJ, uspjeli su da je završe i predaju u saobraćaj. I, samo nešto više od dva mjeseca nakon što je prošao prvi voz, na prostoru BiH buknuo je novi ratni vihor. Tada se često u šali, crnohumorno govorilo da ga je, na neki način, upravo svojom izgradnjom “najavila” ova željeznička trasa.
Radovi su se, bez sumnje, odvijali u jednom burnom periodu i bila je prava umjetnost održati kontinuitet gradnje pa i sama izgradnja ove pruge. Pored stručnosti i znanja, tokom pet i po godina gradnje, trebalo je zaista neizmjerne ljubavi da bi se porušile sve ekonomske, političke i tehničke barijere kako bi izgradnja ovog grandioznog objekta bila privedena kraju.
“Imali smo situaciju da se radovi naročito intenziviraju u 1987. godini. Tada nam je trebalo najviše sredstava, ali zbog opšte ekonomske krize koja je zahvatila jugoslavenski prostor, ŽTP Sarajevo kao glavni investitor našao se u veoma teškoj poziciji zbog slabog priliva privrednih sredstava”, priča Izet Mehinagić, direktor preduzeća za izgradnju pruge Tuzla – Zvornik od 1986. do 1992. godine, danas pomoćnik ministra za promet i komunikacije u Vladi Federacije BiH.
Najveća investicija u bivšoj Jugoslaviji
Sve je više bilo zagovornika i jačali su pritisci da izgradnja čelične veze između Tuzle i Zvornika “iskoči” iz daljeg ekonomskog razvoja BiH. U planovima je bila prisutna intencija da se prvo izgradi tunel Križevići, a ostalo kasnije.
“Da smo tako postupili i zapeli na tunelu, ubrzo bi došlo do potpunog prekida gradnje, po rezonu ‘kad ne ide tunel, ostavi i prugu”, ističe Mehinagić.
Ipak, zahvaljujući poslanicima tadašnje Skupštine BiH sa područja Zvornika, koji su upornim zalaganjem i grčevitom borbom uspjeli prugu Tuzla – Zvornik “ubaciti” u planove ekonomskog razvoja ove nekadašnje jugoslavenske republike i tako je spasiti od obustave radova, što bi treću gradnju pruge učinilo neuspješnom.
Izgradnja pruge od Tuzle do Zvornika koštala je oko 120 miliona dolara i u to vrijeme bila je najveća investicija u BiH i Jugoslaviji. Sama ta činjenica govori o njenom značaju.
Omladinska akcija
Veliki doprinos u izgradnji pruge imala je omladina iz cijele tadašnje Jugoslavije.
“Od 1986. do 1989. godine na Omladinskoj radnoj akciji ‘Pruga Tuzla – Zvornik’ učestvovalo je 150 brigada sa 6.349 akcijaša, mladih iz svih krajeva Jugoslavije, koji su, učestvujući u izgradnji ove saobraćajnice, ostvarili 683.777 sati rada. Akcija je pokazala da je omladinski rad i u tim, tada savremenim uslovima, imao ekonomsko i društveno opravdanje”, ističe Mehinagić.
Posebno veliko interesovanje pruga izaziva kod privrednih subjekata.
“Ovom željezničkom saobraćajnicom je kompletirana jedna od dvije nedostajuće karike ‘južne željezničke magistrale'”. Uz to, pruga je doprinijela da se probije željezničko slijepo crijevo Tuzlanskog bazena i Podrinja”, dodaje Mehinagić.
Ova saobraćajnica nije, međutim, relaksacija samo za željeznički saobraćaj. Njena ekonomska uloga, naime, nadilazi saobraćajne okvire.
“Investicija je u potpunosti opravdala svoj značaj i neophodnost ulaganja velikih sredstava u njenu izgradnju”, nastavlja Mehinagić. “Privreda BiH bi bila manje konkurentna bez ove pruge, posebno Rudnici Mital iz Prijedora, zatim Fabrika glinice Birač u Zvorniku, GIKL u Lukavcu, Rudnici uglja u Tuzlanskom bazenu, Željeznice Federacije BiH i Republike Srpske kao i mnogi drugi korisnici ove željezničke saobraćajnice.”
Važan jubilej
Na jubilej pruge Tuzla – Zvornik, ovaj uvaženi privrednik i društveni radnik iz Zvornika, gleda s posebnim emocijama.
“Još tokom izgradnje bio sam svjestan da je pruga Tuzla – Zvornik moje životno djelo. Drago mi je da sam i iskoristio tu životnu priliku da rukovodim izgradnjom jedne historijske pruge. Najsretniji sam bio kada je 18. januara 1992. godine prvi voz iz Tuzle ušao u željezničku stanicu Zvornik Novi, čime je označen uspješan završetak izgradnje pruge. Bio sam svjestan i posebno sretan što sam ono što nije pošlo za rukom Austro-ugarskoj carevini, a zatim i Kraljevini Jugoslaviji, uspio ostvariti u Socijalističkoj Jugoslaviji imajući u vidu šta ova pruga znači privredi i narodu ovog kraja i šire. Nadam se da će i Srbija konačno smoći snage da završi preostalu dionicu Loznica – Valjevo, što bi, obostrano, bilo od izuzetne privredne i društvene koristi”, zaključuje Izet Mehinagić.
Prevezeno 15 miliona tona robe
Prvi voz novoizgrađenom prugom stigao je 18. januara 1992. godine stigao na željezničku stanicu Zvornik Novi oko 14 sati. Mašinovođa Nedeljko Malešević je razdaljinu od Tuzle do Zvornika prešao za 55 minuta vozeći kompoziciju brzinom od 50 kilometara na sat.
“U dvije minule decenije, šinama od Tuzle do Zvornika prevezeno je oko 15 miliona tona robe”, kaže Nikola Radovanović, koji je pune dvije decenije šef željezničke stanice Zvornik Novi.
“Zbog ratnih prilika, pruga od Tuzle do Zvornika bila je u prekidu sve do 25. januara 1999. godine kada je, uz pomoć pripadnika međunarodnih mirovnih snaga SFOR, voz sa 15 vagona otpremio kompoziciju uglja iz Tuzle prema Novom Sadu”, rekao je Radovanović.
Tunel Križevići
Najkarakterističniji objekt na pruzi Tuzla – Zvornik je tunel Križevići, sa 4.912 metara najduži u BiH. Pored ovog, pruga ima još četiri tunela ukupne dužine 821,5 metara i osam većih mostova od 548 metara. Maksimalne dozvoljene brzine su do 120 kilometara na sat, a osovinski pritisak 22,5 tona.
Birač
Fabrika glinice Birač je, sa oko 600.000 tona prevezene robe godišnje, jedan od najvećih korisnika usluga pruge Tuzla – Zvornik. Svojevremeno, kao doprinos kompletiranju pruge, Birač je ŽTP-u Sarajevo, bez naknade, ustupio željeznički most preko Drine, zatim 2,2 kilometra kolosijeka i teretnu željezničku stanicu.
Tekst nastao prije nekoliko godina.
Piše: Mišo Lazarević/Sarajevo-x.com
