EU je nakon stupanja na dužnost nove Evropske komisije krajem prošle godine značajno promijenila svoj pristup prema regionu zapadnog Balkana i prema BiH.
Iako su svi ključni prioriteti ostali isti, uključujući proširenje, fokus na jačanje pravne države, ljudska prava i medijske slobode, u operativnom smislu stvari su se značajno promijenile, kao što nam je na jednom zatvorenom medijskom događaju nakon stupanja na dužnost novog sastava Komisije, jedan visoki zvaničnik EU i najavio.
Tada nam je rečeno da novi tim u Evropskoj komisiji više neće aktivno pokušavati da pokrene reforme koje domaći političari sami ne žele, već da će sve zavisiti od domaće spremnosti i volje.
U BiH su se, naime, političari, ali i javnost, navikli da, ako “zapne”, neko iz Brisela dođe da pregovara o pronalaženju rješenja, a da čak i ako se rješenje ne pronađe, BiH gleda kroz prste.
Po svemu sudeći, to sada pripada prošlosti. Time se, makar djelimično, može objasniti pokušaj dijela političara i u Banjaluci, i u Sarajevu, i u Mostaru, da se pokuša pomjeriti sadašnji status kvo.
Jedan od razloga za tu novu inicijativu je pritisak privrednika od kojih obje entitetske vlade pokušavaju izvući maksimalne poreze, a istovremeno zatvaraju evropski put, koji bi našoj privredi pomogao ne samo kroz učešće na evropskom tržištu, nego i kroz pomoć putem Plana rasta i drugih programa koji bi im pomogli da pojačaju konkurentnost.
Da bi se razumjelo zašto je EU odlučila da promijeni odnos prema regionu, nije dovoljno samo spomenuti rat u Ukrajini, koji je sasvim sigurno doprinio promjeni. Dodatni razlog je jednako važan, ako ne i važniji, a odnosi se na značajno pomjeranje udesno evropske političke scene, jer Evropljani nisu zadovoljni onim što rade njihove vlade i u pogledu migrantske krize, ali i u pogledu stanja ekonomije.
Što se tiče migrantske krize, očigledno je da se EU značajnije angažuje na suzbijanju ilegalnih migracija, a zapadni Balkan je dio ukupne strategije, jer su ovdašnje zemlje važna migrantska tačka.
To je jedan od razloga zašto je EU danas manje tolerantna nego na početku mandata prošle Evropske komisije – manje pravne države i slabije institucije znače i neefikasnost u borbi protiv migrantske krize i ugrožavanje evropske bezbjednosti kroz pojačani organizovani kriminal i druge negativne pojave.
Drugi razlog, koji je više vezan za Ukrajinu, odnosi se na manju tolerantnost EU u odnosu na Rusiju, a sve snage na zapadnom Balkanu koje se doživljavaju kao “proruske” uživaju sve manje tolerancije u Briselu.
U ovom pogledu važno je imenovanje Kaje Kalas, bivše estonske premijerke, za visoku predstavnicu za spoljne poslove i bezbjednost EU, koja je na toj poziciji zamijenila Žozefa Borela.
Ovo imenovanje će sasvim sigurno doprinijeti i većoj skeptičnosti prema zemljama u procesu proširenja u kojima postoje simpatije prema Rusiji. Direktan dokaz toga se može vidjeti i u otkazivanju evropskog puta Gruziji, nakon što je tamošnja vlada izrazila spremnost da jača odnose sa Rusijom.
Ono što zapadnom Balkanu ide na ruku je potreba novog sastava Evropske komisije da pokaže da je sposobna da rješava probleme u svom susjedstvu, što bi moglo dovesti do prijema Crne Gore u EU tokom njenog mandata. Osim što je Crna Gora najviše napredovala, otvorivši sva pregovaračka poglavlja i zatvorivši tri, Crna Gora se u potpunosti uskladila sa spoljnom politikom EU.
Osim toga, riječ je o maloj zemlji sa 600.000 stanovnika, koju EU relativno lako može apsorbovati.
Iako je najveći dio evropske sudbine u rukama građana i političara regiona, ipak postoji i dio koji je van našeg domašaja, a on se odnosi na ukidanje veta na spoljnopolitičke i bezbjednosne odluke u EU.
Čak i zemlje koje su sklone proširenju, poput Njemačke, svjesne su da bi prijem zemalja zapadnog Balkana i istoka Evrope spoljnu politiku praktično onemogućio, jer bi bilo gotovo nemoguće očekivati da se sve zemlje usaglase o svakom pitanju.
Međutim, manje zemlje EU ne žele da se odreknu veta, jer se plaše da bi izgubile svoj uticaj unutar bloka. Iako postoji veliki otpor, ipak sve ide u smjeru ukidanja veta u narednim godinama, i to vjerovatno prvo u uvođenju sankcija i rezolucija o ljudskim pravima, pa onda postepeno u svim drugim oblastima spoljne i bezbjednosne politike.
(nezavisne.com)
