Mali Zvornik: Priča iz podzemnog grada – Kraljev ćilim star devet decenija
Na poslednjem Sajmu turizma u Beogradu opština Mali Zvornik je preko svoje Turističke organizacije s posebnom pažnjom posetiocima predstavila Podzemni grad Karađorđevića.
Kompleks ukopan u steni, građen pod velom tajne i pod šifrom „Kamena devojka“, poslednjih godina privlači sve veću pažnju posetilaca, a muzejska postavka, čiji autor je istoričar Zoran Tošić iz Loznice, otkriva im brojne zanimljive priče. One sadrže mnogo istorijskih podataka ali i o običajima koji su negovani u vreme Kraljevine Jugoslavije. Jedan eksponat zauzima posebno mesti, a reč je o, kako je naslovljen, „kraljevom ćilimu“. Raširen je i okačen na zidu podzemnog hodnika, a pored njega je informativna tabla sa pričom o ovom vrednom predmetu.
– U Srbiji, njenim muzejima i zbirkama starina, sačuvano je tek desetak ručno tkanih ćilima sa motivima državnih insignija Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca a od 1929. godine Kraljevine Jugoslavije – stoji u zapisu uz objašnjenje da je ovo jedan od njih i da je „rad nepoznatih tkalja iz sela sa istoka Srbije, iz okoline Zaječara“.
Navodi se i to da je „po svedočanstvu vlasnika ćilima, istkan u leto 1934. godine u čast kralja Aleksandra Karađorđevića, čuvara Jugoslavije a kao dar na veselju povodom udaje najstarije ćerke poznatog kafedžije iz Zaječara“. Piše da je „ćilim sa grbom i natpisom Kraljevina Jugoslavija, ulepšao mladenački sto kao deo običaja kićenja koji se praktikovao u mnogim krajevima Srbije“ i da je „posle svadbe ćilim čuvan u porodici mladenaca u obližnjem zaječarskom selu a nakon pogibije kralja Aleksandra u oktobru 1934. godine, ćilim je vraćen u Zaječar“.
– U toku Drugog svetskog rata prošao je golgotu građanskog rata i delio sudbinu naroda ovog kraja. Po završetku rata bio je sakriven u podrumu ostataka kafane koja je izgorela tokom borbi partizana i Nemaca. To ga je i spasilo od uništenja jer ga niko nije našao u ruševinama stare kafane. Preostali članovi porodice su ga izneli i smestili u sanduk sa drugim ćilimima kao deo devojačke spreme, što dalje od očiju novih vlasti, tako je ostao čitav do danas – piše o istorijatu „kraljevog ćilima“.
Nastavak priče o ćilimu i kako je stogao do Malog Zvornika saznali smo od autora izložbe Tošića, koji kaže da su svi ćilimi u podzemnom gradu, možda, najatraktivniji deo među eksponatima.
– Stigao je iz Zaječara od jednog antikvara i jedan je od desetak sačuvanih sa motivom grba Kraljevine Jugoslavije. Priča o ćilimu je preuzeta iz jednog sećanja učesnika rata iz istočne Srbije. Razumljivo je zašto nije sačuvano više ćilima sa ovom tematikom. Posle 1945. godine sami vlasnici su ih uništavali zbog straha od komunista jer samo pominjanje Kraljevine značilo je izdaju. Svi ti ćilimi su stari, najmanje 70-80 godina, a neki i više. Dosta, preko 15 ćilima sa raznim motivima je poklonjeno za ovu izložbu. U prvoj postavci su bili samo ćilimi iz Mačve, Jadra i Semberije a danas ih ima i iz drugih krajeva Srbije. Tragajući za podacima, obratio sam se Društvu antikvara i saznao da je sačuvano tek desetak ćilima iz ovog perioda i svi se nalaze u muzejima – detaljan je Tošić.
Ističe kao zanimljivost i to da i danas, prilikom posete izložbi, kod nekih posetilaca se javlja želja da poklone neke starine. On ih sve pregleda i odgovarajuće, koje su iz ove epohe, stavlja kao dopunu postavke. Kaže da svakog meseca nešto novo stigne, što postavku čini uvek iznova zanimljivom.
Turistička organizacija opštine Mali Zvornik domaćin je manifestacije „Tajna kamene devojke”, koja će drugu godinu zaredom biti održana u sredu, 16. aprila, u Podzemnom gradu Karađorđevića, gde će, između ostalog, moći da se vidi i „kraljev ćilim“.
(S. P. za Lozničke novosti)
