Saznajte koje tri stvari djeca nasljeđuju od majke
Svaki roditelj djetetu prenosi polovinu svojih hromosoma koji određuju njegove osobine – od boje očiju do visine. Ipak, postoje određene biološke karakteristike koje se prenose isključivo ili pretežno putem majčine linije.
Savremena nauka sve više otkriva fascinantne načine na koje geni naslijeđeni od majke utiču na neke od temeljnih osobina čovjeka, naročito kada je riječ o inteligenciji, procesima starenja i sklonosti ka debljanju.
Kada se dijete rodi, ono nosi genetski materijal oba roditelja. Međutim, istraživanja pokazuju da geni očeva imaju manji utjecaj na pojedine aspekte poput kognitivnih sposobnosti, brzine starenja i metaboličkih sklonosti.
Iako se inteligencija razvija pod utjecajem brojnih faktora, uključujući sredinu, obrazovanje i odgoj, genetika ima značajnu ulogu. Posebno su zanimljivi geni povezani s inteligencijom jer se u velikoj mjeri nalaze na X hromosomu. Žene imaju dva X hromosoma (XX), dok muškarci imaju jedan X i jedan Y (XY). Djevojčice nasljeđuju po jedan X hromosom od oba roditelja, dok dječaci svoj jedini X hromosom nasljeđuju isključivo od majke.
Zbog toga naučnici vjeruju da majke imaju dvostruko veću vjerovatnoću da prenesu gene koji su povezani s inteligencijom. Dugogodišnja studija koju je sproveo Medical Research Council Social and Public Health Sciences Unit u Glasgowu pokazala je da je najpouzdaniji pokazatelj inteligencije djeteta – IQ njegove majke.
Iako okruženje, obrazovanje i stimulativno djetinjstvo igraju ključne uloge, genetska povezanost s majkom pokazuje snažan utjecaj. Procjenjuje se da genetika oblikuje oko 40% inteligencije, dok preostalih 60% zavisi od vanjskih faktora.
Mitohondrijska DNK (mtDNK), koja igra ključnu ulogu u proizvodnji energije u ćelijama, nasljeđuje se isključivo od majke. Tokom oplodnje, samo mitohondriji iz jajne ćelije prelaze u embrij, dok se oni iz spermatozoida uglavnom razgrađuju.
Mitohondrijska DNK je odgovorna za efikasnost ćelijske energije, a s godinama može doći do oštećenja koja usporavaju njen rad. To može imati direktan utjecaj na brzinu starenja organizma i razvoj bolesti povezanih sa starenjem. Budući da se kompletna mtDNK prenosi s majke, njena kvaliteta i stabilnost direktno utiču na biološko starenje djeteta.
Na tjelesnu težinu utiču brojni faktori – ishrana, fizička aktivnost, stil života – ali genetika također ima značajnu ulogu. Naše tijelo sadrži dvije osnovne vrste masnog tkiva: bijelo (koje skladišti energiju) i smeđe (koje sagorijeva energiju i pomaže održavanju tjelesne temperature i zdravog metabolizma).
Prema nekim istraživanjima, uključujući studiju objavljenu u časopisu Nature Communications, količina i aktivnost smeđeg masnog tkiva djelimično su određeni genima koje nasljeđujemo od majke. Ključnu ulogu u tome igra mitohondrijska DNK i specifične molekule RNK (poput lncRNA H19) koje majka prenosi djetetu. Također, majčina ishrana i zdravstveno stanje tokom trudnoće mogu dugoročno oblikovati metabolizam djeteta. Iako je regulacija tjelesne mase kompleksan proces, jasno je da majčini geni i prenatalni utjecaji imaju važnu ulogu u metaboličkoj predispoziciji.
