Šljive često oboljevaju od različitih bolesti. Virus šarke šljive koji prouzrokuje virus Plum pox potyvirus (PPV) jedan je od najrasprostranjenijih virusa voćaka i ubraja se u deset najštetnijih virusa koji izazivaju bolesti biljaka. Šarka je najpoznatija i najopasnija virusna bolest šljive koja izaziva ogromne ekonomske štete pa se postavlja pitanje i samog opstanka šljivarske proizvodnje, s obzirom na to da je ova proizvodnja ograničena jer nisu stvorene potpuno otporne, visokorodne i komercijalno prihvatljive sorte šljive kvalitetnih plodova, navodi stručnjak Dragan Bejatović iz PSSRS.
Dodaje kako ova bolest napada oko 24 vrste iz roda Prunus. Pored šljive, domaćini ovog virusa su marelica, breskva, nektarina, džanarika, japanska šljiva te crni trn. Od nedavno, prisutnost virusa zabilježena je i na trešnji, višnji te bademu. Napada i brojne korovske biljke.
Čačanska ljepotica u vrhuncu uroda – brčanski berači zarade do 90 KM dnevno
“Virus zaražava sve dijelove biljke uz pojavu karakterističnih simptoma na listovima, cvjetovima, plodovima i košticama. Pojava simptoma zavisi od spoljašnjih uslova kao što su temperatura, način i intenzitet gajenja voćaka. Oni variraju u zavisnosti od vrste i sorte, starosti biljke, soja virusa i često se mogu zapaziti samo na nekim dijelovima biljaka. Ono što otežava kontrolu i eliminaciju zaraženih biljaka je činjenica da zaraza virusom šarke može biti bez vidljivih simptoma kod pojedinih biljaka domaćina. Takođe, osjetljive biljke domaćini ne pokazuju simptome u latentnom periodu (od momenta zaraze do ispoljavanja vidljivih simptoma). Po literaturnim podacima ovaj period može trajati i do tri godine i zato se ne može reći da li je biljka zaražena ili ne. Po ostvarivanju početne infekcije, virus se u početku sporo umnožava i širi u zaraženom stablu. Vremenom, koje može biti i do par godina, virus se može proširiti na cijelu biljku izazivajući sistemičnu infekciju”, ističe Bejatović.
Kako prepoznati simptome bolesti?
Naglašava da se prvi vidljivi simptomi bolesti javljaju u proljeće, tj. na razvijenom lišću. Listovi se prepoznaju po prosvjetljenim nervima u vidu mozaičnog šarenila lociranog između nerava lista, zaostalim porastom, kovrdžavim oblikom. Javljaju se i pjege prstenastog oblika sa hlorotičnim oerolom i zelenim unutrašnjim dijelom. Ovakve pjege se, kaže, smatraju vrlo karakterističnim za šarku, a broj pjege na listu je različit. Javljaju se na manjem broju grana, čak mogu da se jave samo na nekim listovima jednog izdanka.
Šarka je kao virusna bolest neizliječiva, jednom zaraženo stablo ostaje čitavog života zaraženo i nema mogućnost izlečenja.
“Cvjetovi zaraženi virusom šarke šljive su obezbojeni dok su krunični listići sa tamno-roze prugama. Mogu da budu zahvaćeni svi cvjetovi na biljci ili, kako je češći slučaj, samo one na manjem broju grana. Na plodovima se javljaju karakteristične polukružne i prstenaste pjege, zatvoreno plave boje različitih dimenzija. Simptomi se javljaju obično prije sazrijevanja da bi kasnije postali sve uočljiviji. Kod nekih sorti ispod pjega se pojavljuju udubljenja, pliće i dublje brazde raznog oblika i boje. Ispod naboranih površina, meso ploda ima zagasito žutu boju. Na koštici se mogu javiti tamne prstenaste pjege”, objašnjava ovaj stručnjak.
Šta se dešava sa zaraženim plodovima?
Zaraženi plodovi su, navodi Bejatović, neukusni, neprijatne arome i žilavi. Ranije sazrijevaju i opadaju. Na nektarini i breskvi se javljaju i deformacije na plodu u vidu izbočina crvenkaste boje.
Promjene na plodovima dovode do njihovog propadanja i opadanja. Zaraženi plodovi gube tržišnu i upotrebnu vrijednost. Najosjetljivija sorta je Požegača, manje osjetljive su Stenlej i Čačanske sorte (Čačanska rana, Čačanska ljepotica i Čačanska rodna).
Kako se širi virus?
Virus se širi sadnim materijalom, vegetativnim razmnožavanjem zaraženih biljaka-kalemljenjem i insektima, prvenstveno lisnim vašima. Prenošenje na veće udaljenosti vrši se preko zaraženog sadnog materijala (podloga i kalem pupoljaka uzetih sa bolesnih matičnih biljaka). Lisne vaši su odgovorne za širenje virusa na manjoj udaljenosti u oblastima koje su već zaražene i gdje se nalaze žarišta infekcije.
Majevički voćari izvezli 1.500 tona šljiva u Evropsku uniju
Kako se biljni virusi ne mogu suzbiti hemijskim tretmanima, neophodno je primeniti preventivne mjere, od kojih stručnjaci PSSRS preporučuju:
karantinske mjere kontrole unošenja virusa iz zemalja, regiona ili proizvodnih oblasti u kojima je virus prisutan
ozbiljan nadzor nad zdravljem bilja, praćenje prisustva virusa vizuelnim pregledima pojave simptoma i laboratorijskim testiranjem
proizvodnju i korišćenje bezvirusnog sadnog materijala
izbor lokacije i gajenje vrsta koje nisu domaćini virusa šarke po obodu proizvodnih zasada koje bi poslužile kao zaštitni pojas (jabuka, kruška, orah)
suzbijanje vektora virusa šarke šljive (biljne vaši)
gajenje otpornih ili tolerantnih sorti
uništavanje zaraženih stabala kako bi se sprečilo dalje širenje
Za kraj treba znati da je šarka kao virusna bolest neizliječiva, jednom zaraženo stablo ostaje čitavog života zaraženo i nema mogućnost izliječenja.
